NOT: Yukarıda Zenginleştirilmiş metin görümündeki PDF halinden okumanızı tavsiye ediyorum. Microsoft Word’te kullanılan bir takım elementler WordPress Editörde desteklenmediği için alttaki yazı düz yazı şeklinde görülmektedir. Lütfen PDF’teki resim şeklinde okuyunuz bu düz yazı kısmı Arama Motorları için eklenmiştir.
1-Sindirim Sistemine Giriş
Otonom Sinir Sistemi:
1) Sempatik SS
2)Parasempatik SS
3) Enterik SS: Sindirim sisteminin sinir sistemi.
- Sindirim kasılmaları üzerinde hem sempatik ve parasempatik hemde lokal faktörler etkilidir.
- Sindirim sisteminde düz kaslar vardır. Düz kaslarda Ca+2 kaynağı ekstrasellüler ve intrasellülerdir.
- Bağırsaklada tek birimli düz kas bulunur. Gap junctionlar vardır.
- Kalpte Ca+2 kaynağı hem intra hemde extrasellüler
- Çizgili kaslarada Ca+2 kaynağı sadece intrasellüler
- Düz kaslarda sinsityumal bir iletişim vardır. Ufak bir uyarı en küçük noktaya kadar gidebilir.
- İki kas tabakası arasında myenterik pleksus bulunur.
- Mukozanın altında ise submukozal pleksus bulunur.
- Longitidunal Düz Kaslar : Dışarıda
- Sirküler Düz Kaslar: İçeride
- Mide’de Oblik Kaslar bulunur.
- özefagus ilk 1/3 çizgili gerici düz kas kompartmanlar arasında sfinkterler bulunur.
- Bu sfinkterler bir kompartmandaki işlem bitince açılır ve bazı reflekslerde açılırlar.
- Ağızda Lingual Amilaz ile Karbonhidrat sindirimi kimyasal olarak yapılır.
- Ağızda Lingual Lipaz ile yağların sindirimi kimyasal olarak yapılabilir.
- Midede daha çok proteinler sinidirilir.
İncebağırsakta – Pankreastan salınan pankreatik lipazla yağlar sindirilir.
- Safa tuzları yağları emülsifiye eder , sonra pankreatik lipaz yağları yağ asidi ve gliserole parçalar.
- pH 1,5-2 arasında düştüğünde gastrin salınımı düşer.
Enterik Sinir Ağı : sempatik ve parasempatik sinir sistemi tarafından kontrol edilir.
Omuriliğin başı ve sonu parasempatik , ortası ise sempatik ????
N.Vagus’un %80’i afferent duyu taşır.
N.Vagus sindirim sisteminde distansyionu algılar.
-Gerilimi algılar (afferenti yapar )
-Pariyetel hücrelerden asit salgılatır (efferenti yapar)
Pariyetal hücrelerden gastrin , histamin , ile HCL salınır. Karbonik anhidraz enzimi pariyetel hücrelerde H+ oluşumunu ve birikimini sağlar.
Bağırsaklarda en önemli reseptör gerim reseptörüdür. Bağırsaklarda distansiyon olması beyinde adrenalin salgılatır.
- Midede emilim yüzeyini artırmak için villuslar bulunmaktadır.
- pH 4-5’e çıkınca G Hücrelerinden gastrin salınır. pH 1,5-2 olunca salınımı düşer .
Sindirim Sistemi duvarında bulunan:
Düz Kas Tabakası: paketlemeyi , segmantasyonu ve peristalizmi sağlar.
Submukoza: Salınan peptidlerden ve salınım kontrolünden sorumludur.
Enterik Sinir Sistemi:
-Myenterik Pleksus: Segmentasyon , persistalizm
-Submukozal Pleksus: Sekresyonu artırır. Sirküler kas ve mukoza arasında bulunur.
- Tek birimli düz kaslarda neksus fazladır.
- Çok birimli düz kaslarda neksus daha azdır.
- Oblik düz kaslar sadece midede bulunur.
Gastrointestinal Düz Kas
Dairesel Kas Tabakası:
- Longitudinalden daha kalın ve güçlüdür
- Kasılması lümen çapını azaltır
- Enterik sinir sistemi innerve eder (hem eksitatör hem inhibitör nöronlar)
- Daha fazla Gap geçidi var
Longitudinal Kas Tabakası:
- Kasılması barsak segmentini kısaltır
- Enterik sinir sistemi inerve eder (başlıca eksitatör motor nöronlar)
- Dışarıdan Ca girişi önemli
Düz kaslarda troponin yoktur ve Ca+2 kaynağı hem intraselüler hemde extrasellülerdir.
Düz kaslarda AP 200-300 msn sürer.
Kolesistokinin: Konneksin sayısını azaltır.
Ca+2- Kalmodulin sistemi bulunur.
Miyozin fosfataz bulunur.
GIS Düz Kaslarında Aksiyon Potansiyeli Modeli ,Yavaş Dalgalar Ve Dikensi Potansiyeller
İstirahat zar potansiyeli -50-60 mV
Yavaş Dalgalar: İstiharat zar potansiyelini -40’a yaklaştırırlar
– Sebebi bilinmiyor. Na kanallarının aktivitesi olabilir
– Şiddetleri 5-15 mV arasında değişir
– AP tetiklenmesinden sorumlu / Enterik sinir sistemi peacemaker’i.
– Cajal’ın interstisyel hücreleri, ICC (pacemaker)
– Farklı frekanslara sahiptir
midede (3/daak) ince barsak (duodenum, 12-18/dak) ileum & kolon (6-10/dak)
– Mide dışında pek AP oluşturamaz
- Düz kasları uyaran en önemli faktörlerden birisi gerim’dir.
- Düz kaslarda Ca+2 hem Aksiyon Potansiyeli , hemde kasılma üzerinde etkilidir.
Sivri Dikensi Dalgalar / Oluşmalarında Ca+2 , Na+’dan daha etkilidir.
- Gerçek aksiyon potansiyelleri
- RMP daha az negatif olduğunda (-40 mV sınırını aştığında) otomatik olarak oluşur
- Yavaş dalgaya ait tepelerden yükselir
- Yavaş dalga tepesi ne kadar yüksek olursa bunların frekansı da o kadar artar
- Periferik sinir lifleri ile karşılaştırıldığında AP süreleri 10-40 misli daha uzun
- Zarı hiperpolarize eden faktörler :
- Norepinefrin
- Sempatik uyarı
- Bazı özel GIS hormonları
- Zarı depolarize eden faktörler:
- Kasın gerilmesi
- Ach
- Parasempatik uyarı
- Bazı özel GIS hormonları
- (ör: adenozin, serotonin, motilin vs..)
Tonik Kasılmalar
- GIS deki bazı düz kaslar tonik kontraksiyon yapabilirler
- Bazı özel hormonlar ve kimyasal faktörler tarafından oluşturulabilir
- Myenterik pleksus uyarısı ile hücre içine sürekli olarak Ca++ girişi sorumlu tutulabilir
- Tonik kontraksiyonlar devamlıdır. Yoğunluklarında artma ve azalma görülebilir.
- Tekrarlayan sivri potansiyellere neden olabilirler
☆ ☆ ☆ Hormonlar nerden salınır , Ne iş yapar önemli☆ ☆ ☆
Kolesistokinin
- İncebarsaktaki I hücrelerinden yağ asitleri ve peptidlere cevap olarak salgılanır.
5 Görevi var:
- Safra kesesini kasmak
- Pankreatik enzimleri salgılatmak
- lipid, K.hidrat ve protein
- Pankreatik bikarbonat salgılatmak(HCO3-)
- Ekzokrin pankreas ve safra kesesini büyütmek
- Gastrik boşalmayı baskılamak
- Sindirim ve emilime zaman kazandırmak
Gastrin
- Yemek yemeye cevap olarak midedeki G hücrelerinden salgılanır
- Proteinli gıdalar, midenin gerilmesi, vagal uyarı uyarıcı etki gösterir
- Gastrin-releasing peptid (GRP) vagusun G hücrelerindeki sonlanmalarından salınır
- Pariyetal hücrelerden H salgılatır. Mide pH’ı 1,5-2,5 olana kadar salgılatır.
- Midede pH ın düşük olması salgıyı azaltır
- Gastrik mukozanın büyümesini sağlar
Enterohepatik Dolaşım : Safra Tuzlarının tekrar tekrar kullanılması demektir.
Sekretin
- Duodenumun S hücreleri tarafından H+ ve yağ asitlerine cevap olarak salgılanır
- pankreatik HCO3– salgısını uyarır
- Gastrin salgısını baskılar
Gastrik Inhibitor Peptide (GIP) /Sindirimi yavaşlatır
- İnce barsaktan her 3 tip besine cevap olarak salgılanır
- Gastrik H salgısını azaltır
- Pankreastan insülin salgılatır
Motilin →Motiliteyi artırır
Serotonin →Motiliteyi artırır
Substans P →Motiliteyi artırır / Ağrının Nörotransmitteri
Neurotensin →Motiliteyi azaltır, ileuma kan akımını artırır
Glukagon ,Entero-glukagon →Hepatik glikojenolizi uyarır /Glikoz yapımını uyarır.
Glikentin (glucagon-benzeri substans)→Hepatik glikojenolizi uyarır
Somatostatin→Diğer endokrin hücreleri baskılar / İnhibitör Nörotransmitter , her türlü şeyi baskılar
Histamin →H2 Reseptörü üzerinden HCl salgısını artırır. Vazodilatör . Uyanıklığı sağlar.Bronkokonstrüksiyoun
Sindirim Kanalının Sinirsel Kontrolü
- Otonom sinir sistemi 3 kısma ayrılabilir
- Parasempatik
- Sempatik
- Enterik sinir sistemi
Parasempatik Sinirler
- Beyin sapı ve sakral spinal sinirlerden çıkar. Pregangliyonik lifleri GIS içine kadar uzanır
- Vagus & pelvik sinirler
- Vagus sinirleri özofagus, mide, ince barsak, kolon(yarısı), ESS ile sinaps yapar. safra kesesi ve pankreas , bu bölgelerde daha çık emilim var.
- Sigmoidal, rektal ve anal bölgeler Pelvikparasempatik lifler tarafından daha iyi innerve edilirler (S2-S3-S4) ve defekasyon reflekslerinde önemli rol alırlar.
- Nörotransmitter Ach dir☆ ☆ ☆
- Peristaltizmi artırırlar, sfinkterleri gevşetirler, salgıyı artırırlar☆ ☆ ☆
- En zayıf sfinkter üst özefagial sfinkter. ☆
- En güçlü sfinkter pylor sfinkter. ☆
Enterik Sinir Sistemi
- (1) Longitudinal ve sirküler kas tabakaları arasında yerleşmiş olan: Myenterik (Auerbach) pleksus
- temel olarak GI hareketleri
- (2) Submukozada yerleşmiş olan: Submukozal (Meissner) pleksus
- GI sekresyon, lokal emilim ve lokal kan akımını kontrol eder
Açlıkta motilin salgılanır : Motilite artar , persitaltizim artar.
Sempatik Sinirler
- Torako lomber bölgeden çıkarlar. GIS de özel bölge seçmezler, tamamını innerve ederler
- Nörotransmitter NE dir☆
- NE sfinkter tonusunu artırır, motiliteyi azaltır. ☆
- GIS de gıdanın hareketini tamamen durdurabilirler
- Sadece mukozal kas tabakasında uyarıcı etkileri vardır
Myenterik Pleksus Etkileri
- Tonik kontraksiyon artışı
- Barsak duvar tonusunun artması
- Ritmik kontraksiyon (peristaltizm) yoğunluğunda artma
- Myenterik pleksus her zaman uyarıcı olmayabilir
- Bazı pürinerjik nöronlar inhibitördür ve uçlarından VIP salgılanır (sfinkter kası inhibisyonu=yararlı inhibisyon)
Duysal Lifler
- GIS e ait vagal liflerin %80 i duyusal (afferent) iken ancak %20 si motor (efferent) tir
- Bu pleksuslara ait duyusal lifler barsağın içinde lokal refleksler oluşturabilirler
- mukozal ağrı duyusunu prevertebral gangliyonlara ve omuriliğe taşırlar
- duyuları vagus ile beyin sapına taşırlar
Gastrointestinal Refleksler
- Lokal refleksler : tamamen ESS nin içinde oluşurlar
- Prevertebral ganglionlara giden ve GIS e geri dönen refleksler (gastrokolik, enterogastrik, kolonoileal gibi)
- Omurilik ve beyin sapına giden ve GIS e geri dönen refleksler
- motor refleksler
- ağrı refleksleri (genel bir inhibisyon yapar)
- defekasyon refleksleri
Gastrokolik Refleks: Midedeki geri prevertebral ganglionlara gider.Kolondaki besinin boşaltılmasını sağlar.
Enterogastrik Refleks: Bağırsaklardaki gerim prevertebral ganglionlara gider. Mide içeriğinin bağırsaklara boşaltılması baskılanır.
Kolonileal Refleks: Kolonda oluşan gerim prevertebral ganglionlara gider. İleum içeriği kolona boşaltılır.
Gastrokolik Refleks / Enterokolik Refleks: Yeni gelen besin maddesinin öcekilerin hareketini hızlandırmasıdır. Bu besinler yeterince emilemeyebilirler.
GIS Hareketlerinin Fonksiyonel Tipleri
- Başlıca 2 tip hareket görülür
- İlerletici hareketler (peristaltizm) /İçeriği ileri doğru iter.
- Karıştırıcı hareketler(segmentasyon) /Daha çok emilim ile ilgilidir. Villuslar ile besinin temasını sağlar
Peristaltizm
- Peristaltizm, sinsityal düz kas tüplerinin doğal bir özelliğidir.
- Sinsityal: Hücreler birbirine gap juncitonlarla bağlı olduğu için bütün olarak kasılabilmesi.
- Sadece içi boş tüp şeklindeki organlarda görülür (GIS, safra kanalları, üreterler gibi)
- Barsağın herhangi bir noktasından uyarılması barsağın sirküler kas tabakasında kontraktil halkanın doğmasına neden olur
- En önemli uyarılma şekli barsak duvarının distansiyonudur . Distansiyon = Gerilim
- Peristaltizm, barsak epitelinin kimyasal maddeler ile irritasyonu ve parasempatikler ile de uyarılır.
- Myenterik pleksus anüse doğru polarize olduğundan yönü ağızdan anüse ve tek yönlüdür
- Peristaltik refleks ile beraber peristaltizmin ağızdan anüse doğru ilerlemesine “barsak kanunu” denir
- Tersine peristaltizm : KUSMA
- Myenterik pleksus kongenital olarak gelişmemiş ise peristalizm bu alanda sekteye uğrar (Hirsupring hastalığı-kong.aganglionik megakolon)
- Ameliyat öncesi yapılan atropin ile de kaybolabilir
- Kustuktan sonra vazopressin oranı artar.
- Atropin : Asetilkolin antagonisti / Parasempatik sistem inhibitörü. ☆ ☆
Splanknik Kan Akımı
- Gastrointestinal Kan Akımı “splanknik dolaşım” ile sağlanır
İntestinal Vazodilatatör Maddeler / Bağırsaklardan salınan vazodilatörler:
- CCK- Kolesistokinin / Duedonum I hücrelerinden yağlı besin maddelerinden gelince salınır.Pankreastan pankreatik lipaz salgılatır ve mideyi yavaşlatır.
- VIP / Sekresyonu artırır
- Gastrin / Midede G Hücrelerinden salınır.
- Sekretin
- Adenozin : hipoksiye cevapta en etkili
- Kallidin ve bradikinin
Segmantasyon:
En iyi midede gözlenir.
Sfinkterlere yakın bölgelerde daha çok görülür.
Parasempatik uyarı sekresyonu artırır.
Parasempatik uyarı GRP salınımını artırır oda gastrin salınımını artırır.
Adenozin: Koronerlerde vazodilatör. Böbreklerde vazokonstrüktör ve beyinde uykuya sebep olur.